Англи хэлийг эхлэн сурч байгаа үед Do, Make гэсэн ижил утгатай хоёр үгсийг зөрүүлж хэрэглэх явдал элбэг гардаг. Эдгээр хоёр үйл үгс нь монгол хэлэнд хоюулаа хийх гэсэн утгатай боловч хэрэглэх нөхцөл нь англи хэлэнд өөр өөр байдгийг дараах жишээн дээр үзүүлье.


Have you made lunch yet, darling?
Хонгор минь, / үдийн/ хоолоо хийчихсэн үү?
The restaurant did a good lunch.
Рестораны хоол амттай байсан.
Хэрвээ ямар нэгэн хоолны газар байнга амттай хоол хийдэг бол Do –г хэрэглэнэ. Хоол хийхийг урлаг болон бүтээлч үйл ажиллагаа гэж үздэг учраас өөрөө хоол хийж байгаа үед Make – г хэрэглэдэг.
doing time
цаг нөхцөөх /шоронд орсон хүн дээр хэрэглэдэг/
making time
цаг, зав гаргах
Teachers make homework, but students do homework.
Багш нар гэрийн даалгавар зохиодог бол оюутнууд гэрийн даалгавраа хийдэг.

Англи хэлний Do-г хэрэглэх нь.

1.Дахин дахин байнга давтагдаж байдаг үйлдэл дээр хэрэглэнэ.
Do exercises.
Дасгал хий.
Do it again.
Дахиад хий.
Do it over.
Үүнийг дуустал хий.
Do the laundry.
Хувцасаа угаа.
Do the dishes.
Аяга шанагаа угаа.
Do your homework.
Гэрийн даалгавраа хий.
Do your hair.
Үсээ засуул.
Do your nails.
Хумсаа ав.
I have done it again.
Би дахиад л үүнийг хийчихлээ.
If you have repeated a stupid mistake you can say “I have done it again”.
Хэрэв чи тэнэг алдаагаа дахин давтсан бол “I have done it again” гэж хэлж болно.

2.Ажлын хариуцлага болон үүргийн тухай ярихад Do хэрэглэгддэг.
Do your work.
Ажлаа хий.
Do your best.
Чадлынхаа хирээр зүтгэ.
You can do well.
Та үүнийг сайн хийж чадна.
Don’t do the wrong thing!
Буруу юм бүү хий.
Do something.
Арга хэмжээ ав, ямар нэгэн юм хий.
What do you do?
Та юу хийдэг вэ?

3.Өгүүлбэрт үйл үгийн өмнө орохдоо үндсэн үйл үгийн утгыг тодруулж, хүч оруулж өгдөг.

I do believe we’ve met somewhere before.
Бид хаа нэгэн газар урьд өмнө тааралдаж байсан гэдэгт би бүрэн дүүрэн итгэлтэй байна.
I do think Chinese is a difficult language to learn.
Хятад хэл сурахад хэцүү гэдгийг би сайн мэдэж байна.
I do hope that this explanation has been useful to you.
Энэ тайлбар нь чамд тус нэмэр болсон гэдэгт найдаж байна.
We do hope Debra will be happier in her new house.
Дебра шинэ байрандаа илүү аз жаргалтай байна гэдэгт бид бүрэн итгэлтэй байна.

4.Эсрэг тэсрэг байдлыг харуулахад do –г мөн үйл үгийн өмнө хэрэглэдэг.
The office staff said that my fax was late, but I did send it on time.
Хэдийгээр би цаг тухайд нь факсаа явуулсан боловч манай офисийнхан оройтож ирсэн гэв.
Saihan is so naughty at home, but his teacher says that he does study hard at school.
Сайхнаа гэртээ маш дэггүй боловч багш нь түүнийг хичээлдээ сайн гэж үнэлдэг.
DO үйл үгтэй хэрэглэгддэг зарим үгсийг дор сийрүүлье.
do favors
тус хүргэ
do it yourself
үүнийг өөрөө хий
do it over again
дуустал нь дахиад хий
the day is done
ажил дууслаа
do well
сайн хий
do your duty
үүргээ биелүүл
don’t do any harm битгий гай тарь

If you do harm to a person you hurt him.
Хэрвээ чи хэн нэгэн хүнд хор хүргэвэл түүнд зовлон учрана.
He does more harm than good.
Тэр эр тус болохоосоо илүү гай болдог.

Англи хэлний MAKE үйл үгийг хэрэглэх нь
1.Ямар нэгэн бүтээлч үйл ажиллагааг тодорхойлоход хэрэглэнэ.
It’s not easy to make money. Мөнгө олох амар биш ээ.
You know movies make money.
Киногоор мөнгө олдог гэдгийг та мэднэ.

Англи хэлэнд мөнгө олохыг бүтээлч үйл ажиллагаа гэж үздэг учраас “do money” гэж хэлдэггүй.
Making breakfast or dinner doesn’t bother me much.
Өглөөний цай бэлдэх болон оройн хоол хийхэд надад нэг их төвөг учирдаггүй.

2. Ямар нэгэн сонголт хийх боломжтой нөхцөлд make хэрэглэгдэнэ.
We make decisions.
Бид шийдвэр гаргадаг.
Do they make plans every year?
Тэд жил бүр төлөвлөгөө гаргадаг уу
They will make friends soon.
Тэд удахгүй шинэ найз нөхөдтэй болно.
Don’t be afraid of making mistakes.
Алдаа гаргахаас бүү ай.
If you make a mistake you do something wrong.
Хэрэв та алдаа гаргасан бол ямар нэгэн юм буруу хийжээ.
If you make the choice you select the best one.
Сонголт хийсэн нөхцөлд хамгийн сайныг шилж авдаг.

3. Бусдаар үйлдүүлэх хэвийг make –ээр илэрхийлдэг.
Who makes you happy?
Таныг хэн баярлуулдаг вэ?
Don’t make Saraa angry.
Сарааг битгий уурлуулаарай.
He made me cry.
Тэр намайг уйлуулсан.
We can’t make everyone happy.
Бид хүн бүрийг аз жаргалтай байлгаж чадахгүй.
Ann made me laugh.
Анн миний инээд хүргэсэн.
You can easily make someone angry if you don’t do the right thing.
Хэрвээ чи буруу юм хийвэл хэн нэгэн хүнийг амархан уурлуулж болно.
It makes me feel like a nonperson, kind of.
Энэ нь намайг хүний тооноос хассан юм шиг санагдуулж байна.
It will make you think twice about him.
Энэ нь чамайг түүний тухай дахин дахин бодоход хүргэнэ.
Your emails make me feel good.
Явуулсан захианууд тань сэтгэлийг минь сэргээж өгдөг.
Make үйл үгтэй хэрэглэгддэг зарим үгс.
make a contract
гэрээ хэлэлцээр хийх
make a mess
хог тарих
make a phone call
утсаар ярих
make a profit
ашиг гаргах
make a promise
амлах
make a bed
ор засах
make a noise
дуу чимээ гаргах
make an error
алдаа гаргах
make love
загас наадуулах
make war
дайн хийх
make a fuss
хэл ам хийх
make a complete fool of -self
тэнэгээ гайхуулах
make it easy
туслах
Make нь UP угтвар авахдаа хэд хэдэн утга илэрхийлдэг, тухайлбал:
make up
нүүр амаа будах; бүрдүүлэх
make up a story
санаанаасаа зохиож ярих
make up your mind
шийдэх
Women make up 40 percent Chile’s 6 million workers.
Чили улсын 6 сая ажилчдын 40 хувийг эмэгтэйчүүд эзэлдэг.
She likes to buy very expensive makeup.
Тэр маш үнэтэй оо ингэсэг авах дуртай.
We’ve made it up.
Бид хэл амаа олсон.
Өдөр тутмын ярианы хэлэнд make sure гэдэг үг хэллэг өргөн хэрэглэгддэг. Тус үг хэллэгийг монголоор хэлэх оновчтой үг байхгүй тул орчуулахад нилээд төвөгтэй байдаг. Өгүүлбэрт ямар утга илэрхийлж буйгаас нь хамаараад итгэлтэй байх, шалгах, бүү мартаарай, баттай болгох, магадлах, олж мэдэх гэх мэтээр монгол руу орчуулж болдог.
Make sure –г ихэвчлэн хэн нэгэн хүн бусдад ямар нэгэн юм сануулахад хэрэглэдэг.
Make sure nobody in the class is sick.
Ангид өвчтэй хүүхэд байхгүй гэдгийг шалгаарай.
Make sure the numbers matches.
Дугаарууд нь таарч байгаа эсэхийг сайн шалгаарай.
Make sure you call Bat.
Бат руу заавал утасдаарай.
Make sure he comes.
Түүнийг заавал ирүүлээрэй.
Did you make sure he is at home?
Түүнийг гэртээ байгаа эсэхийг лавтай мэдсэн үү?
Let’s make sure Tuul wins.
Туулыг заавал ялуулая.
Make -тэй жишээ татая.
There is nothing worse than making a mistake in public.
Олны өмнө алдаа гаргах шиг муухай юм байхгүй.
That doesn’t make any sense.
Үүнд ямар ч утга учир алга.
Bold makes a complete fool of himself when he goes out.
Болд гадагшаа гарахаараа л мангартаад эхэлдэг юм.
You’ll make a fuss about something if you are dissatisfied with a situation.
Нөхцөл байдалдаа сэтгэл ханамжгүй байвал та ямар нэгэн юмаар хэл ам хийнэ.
So it makes sense to stay here.
Иймд энд үлдэх нь утга учиртай юм аа.
To be honest I didn’t make it easy for my boss.
Үнэнийг хэлэхэд би даргадаа туслаагүй.
I made my apologies.
Би уучлалт гуйсан.
Ш.Наранчимэг