Д.Энхболдбаатар: Хэлмэгдvvлэлт гэдэг нэр томъёо нэг л таагvй санагдаад байдаг юм

Огноо: 2007-02-22 10:47:22

МЗЭ-ийн шагналт, яруу найрагч Д.Энхболдбаатартай уран бvтээлийнх нь талаар ярилцлаа.

-Єнгєрсєн нохой жилийн хувьд уран бvтээлийн олз омог ихтэй байв уу?
-Юуны ємнє уншигч олон тvмнийхээ амар амгаланг эрж,гахай жилдээ эрvvл энх байж, хvсэл бvхэн нь биелэхийн ерєєлийг дэвшvvлье. Уран бvтээлийн хувьд арвин олзтой байлаа. “Агуу их сvр хvчний тухай дууль” нэртэй Галдан бошигт хааны vеийн Ойрадын ард тvмний амьдрал тэмцлийг харуулсан тvvхэн роман хэвлvvлсэн. Бас 1930-1940 оны хэлмэгдvvлэлтийн гэж нэрлээд байгаа нэгэн vеийн хvмvvсийн амьдралыг арай єєр єнцгєєс харсан нэг жvжиг бичлээ. Хvмvvс болохоор хэлмэгдvvлэлтийн тухай гэж хэлээд байгаа юм. Миний хувьд энэ нэр томъёо баахан таагvй санагдаад байна л даа. Хэлмэгдvvлэлт гэсэн энэ нэршил 1990-ээд оноос л гарч ирсэн байх. Тухайн vед хэн нь хэлмэгдээд, хэн нь хэлмэгдvvлээд єнгєрсєн юм бэ гэдэг нь сонин. Ерєнхийдєє амьдралын тєлєє, амьд vлдэхийн тєлєє хийсэн хурц ширvvн тэмцлийн жилvvд байсан юм болов уу гэж ойлгож энэ жvжгийг бичсэн.
Тэр vеийнхний даван туулсан, гаталж мєхсєн цаг vеийг єнєєгийн хvмvvст ойлгуулахад энэ зохиолын утга агуулга чиглэгдсэн гэж товчхоноор хэлж болох байх. Энэ цаг vеийг бvр хэлмэгдvvлэлтийн гээд тvvхэн vечлэл бий болгочихсон, єнєєгийн бидний олонхи нь тэгж ойлгоод байна. Тийм ойлголттой хvмvvст тэр цаг vеийг цагаатгаж харуулахыг л хичээсэн гэх vv дээ.

-Бид ч тухайн vед амьдарч байсан бол амьд явахын тєлєє тэр хэлмэгдvvлэлт гэгч юманд оролцож, орооцолдох л байсан болов уу гэсэн vндсэн санаа байх шиг санагдлаа, зохиолыг уншиж байхад?
-Тэгэлгvй яахав. Эх орон гэдэг агуу юм. Тvvний дотор монголчууд бид тєр засгаа дээдэлж, тєрийн сvлдэндээ залбирч биширч ирсэн хvмvvс. Тийм ч учраас тєр нь vнэ цэнийн туйл байж, тvvний тєлєє зvтгэж, тєр нь ард тvмэндээ ийм бай, тийм зvйлийг хий гэж зааж зурж байсан. Гэтэл энэ нь бодит амьдралд олон талаар зєрчилдєж байжээ.

-Нийгмийн амьдралын энэ зєрчлийг гол дvр Дарамбалсангаар дамжуулж харуулсан юм аа даа?
-Тийм. Ерєнхийдєє хvмvvс хоорондын тэмцэл, хувь хvний єєрийн vзэл бодол, дотоод ертєнцтэйгєє хийж байгаа анги давхаргын дундахь тэмцэл зєрчилдєєнийг л харуулах юм. Тухайн vед хvмvvсийг эд хєрєнгє, vзэл санаа, сvсэг бишрэл, амьдрал ертєнцийг vзэх vзэл бодлоор нь анги давхарга болгон хувааж байсан нь энэ хэлмэгдvvлэлт гээч юмыг бий болгох vндэс суурь болсон юм гэдгийг єгvvлж байгаа юм. Зохиолын эхэнд Дотоодыг хамгаалах албаны шилдэг чекист байсан хvн зохиолын тєгсгєлд шал єєр хувь заяатай тэс ондоо хvн болж, єєрєє єєрийгєє яллаж гэсгээх хэмжээнд хvрсэн байдаг. Хvмvvс ирж vзээд нэгийг бодож, хоёрыг ухаарах байх аа гэж бодож байна.

-Жvжиг удахгvй тайзнаа тавигдах гэж байгаа юм байна. Ямар хvмvvс ажиллаж байна вэ?
-Жvжгийн зохиол маань “Амьдралын тєлєє” гэсэн нэртэй. Улсын драмын эрдмийн театрын vндсэн бvтээгдэхvvн болж тавигдана. Найруулагч нарын дунд тендер зарлаж, тус театрын найруулагч Ч.Тvвшин шалгарч багаа бvрдvvлсэн. Гол дvрд жvжигчин Баттємєр, МУГЖ Мягмарнаран залуу жvжигчин Мєнхцолмон нар тоглох юм. Тvvнээс гадна тус театрын vндсэн бvрэлдэхvvн бvгдээрээ оролцож тоглох масс ихтэй, нvсэр жvжиг тавигдаж байна. Бас тухайн цаг vеийг харуулах хувцас хэрэглэл, эдлэл зэргийг олноор хийж, vйлдвэрлэлийн ажилд нэлээд хvч хєрєнгє зарсан байна лээ.

-Жvжгийн нээлт хэдийд болох вэ?
-Ирэх сарын 2-нд гэж товлочихоод байгаа.

-Энэ жил уран бvтээлийн ямар тєлєвлєгєєтэй байна вэ?
-Гахай жилд их олз омогтой байх болов уу гэж бодож байгаа. Богино єгvvллэгийн тvvврээ хэвлvvлэх санаатай эмхэтгэж байна. Энэ оны дундуур бараг л гарчих байх.

-Сvvлийн vед яруу найргаас жаахан дєлєєд байна уу. Єгvvллэгийн тvvвэр гэхээр тэгж бодогдоод явчихлаа. Тэгээд ч уралдаан тэмцээнд оролцохоо больчихоо юу даа?
-Яруу найраг бол бичигч хvнийг цаанаас нь албадаж байдаг, ор тас хаячихаж болдоггvй ид шидтэй зvйл юм. Уралдаан тэмцээний хувьд яахав, уран бvтээлч хvнийг хєшvvрэгдэж хєдєлгєдєг хvчин зvйл байж болох юм, нэг талаар. Нєгєє талаар зvгээр л хvмvvст уран бvтээл, шvлэг найргаа хvргэх уншлага байвал яасан юм бэ гэж боддог. Тухайлбал, “Болор цом”-ыг. Энэ жил Монголын чєлєєт зохиолчдын холбооныхон “Мєнгєн цом”-оо их сайхан хийлээ. Ямар ч шvvгч, vзэгчдийн цензургvйгээр яруу найрагчид шvлгээ уншихад найрагч, vзэгч сонсогчдын хооронд маш гоё уур амьсгалтай жинхэнэ сэтгэлийн сайхан баяр шиг харагдсан. Ер нь тийм байвал дээр юм уу гэж би анзаарсан.

-Єнгєрсєн жилийн уран бvтээлээс тань харахад тvvхэн сэдвийг сонирхоод байгаа бололтой. Хэдийнээс сонирхох болов?
-Би багаасаа тvvх сонирхож уншдаг байсан. Хийсэн бvтээл, бичсэн шvлгээ эргээд харж байхад романтизм ч юмуу хайр дурлалын сэдвээр хийсэн юм байдаггvй. 1996 онд миний “Наран тойргийн тасархай” гэж жvжгийг мєн Драмын театрынхан тавьж байсан. Бас л тvvхэн сэдэвтэй Хvннv гvрэн, тvvний ємнєх vед монголчуудын бєє мєргєл, шарын шашны хоорондын харьцааны элемент орсон жvжиг байлаа.

-Тvvхэн сэдэвт зохиол бичихийн ач холбогдлыг юу гэж ойлгож цэгнэж явдаг вэ?
-Ач холбогдлыг нь харж уран бvтээл хийнэ гэж байдаггvй байх. Байсан ч зєв зvйтэй зvйл гэж би хувьдаа vздэггvй. Миний бичсэн шvлэг, єгvvллэг магадгvй ямар ч ач холбогдолгvй байхыг vгvйсгэхгvй. Гагцхvv тvvнийг уншиж байгаа хvнд жижиг боловч сэрэл сэтгэхvй тєрvvлж нэгэнтээ сэрхийлгээд авбал бvтээл болсны шинж гэж боддог. Тэр агшны тєлєє л бид шvлэг найраг бичиж, уран бvтээлээ туурвидаг юм даа. Яахав, урлаг, уран сайхны нийгэмд гvйцэтгэх vvрэг гэж бий л дээ. Yvний зэрэгцээ яруу найрагчид энэ vvргийг гvйцэтгэж 60-70 жил явлаа шvv дээ. Одоо бол ингэх хэрэггvй санагдаад байна.
Зууны мэдээ сонин